EKONOMİK DURGUNLUĞUN İNİŞ SARMALI
1920’ lerin ortalarında radyo hâlâ bir yenilikti ve herkes bir radyo edinmek istiyordu. Amerikalı iki elektrik mühendisi radyo üretecek bir şirket kurdular ve işe koyulmak için bankadan kredi aldılar.
Çok başarılı oldular. Talebe yetişecek kadar radyo üretemiyorlardı. Daha fazla işçi çalıştırmak ve daha büyük bir fabrika kurmak için daha çok sermayeye gerek duydular. Banka kredisini uzattılar. Şirket hisselerinin bir bölümünü New York Borsasında (Wall Street) satışa çıkardılar.
Bu hisseleri birçok kişi aldı. Radyo üretimi daha da arttı. Şirketin kârı yükseldi ve hissedarlar yaptıkları yatırımdan iyi bir getiri elde etmeye başladılar. Radyo üreten başka firmaların da durumu iyiydi.
Bir süre sonra şirket radyo satışlarının artmadığını fark etti. Çoğu insan tek radyoyla yetiniyordu artık. Şirket ikinci, üçüncü radyo alımlarını teşvik için yeni modeller sundu.
Bir süre artan satışlar daha sonra yeniden düşüşe geçti. Zor bir dönemden geçiliyordu. İnsanlar "lüks" malları değil temel ihtiyaç ürünlerini almaya bakıyordu. Şirket işçi sayısını azalttı.
Kârlar inişe geçti, şirket hisselerinin değeri düşmeye başladı ve bazı hissedarlar daha çok para kaybetmeden hisselerini satmaya yöneldi. Bu durum bir panik yarattı. Daha çok sayıda hissedar satışa geçince, hisse fiyatları düştükçe düştü.
İlk ortaklara kredi veren banka, paranın geri ödenmesini istedi. Şirket borcunu ödeyemeyince iflası istendi. Bütün işçiler işten çıkarıldı. Hisse alabilmek için borçlanan hissedarlar da finansal açıdan yıkıma uğradı.
Şimdi bu olup bitenlerin 1928-31 arasında ABD ve Avrupa'da her türden malı üreten binlerce şirkette aynı anda yaşandığını hayal edin…
Kaynak : Robert Stradling; 20.Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli; Tarih Vakfı Yayınları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder