Mustafa Kemal ve Kadrosu - Stephanos Yerasimos (Alıntı)

Nüvelerin Oluşması

“…Ordu birbirinden farklı üç gruba, ayrılabilir. Önce Enver Paşa'nın artarda giriştiği temizlik hareketlerinden sonra da ayakta kalmayı başarabilmiş, Osmanlı bürokra­sisine bağlı eski kuşaktan paşalar sözkonusudur. Bunlar İstanbul'daki hükümetlere bağlı kalmakla birlikte padi­şahlık rejiminin milliyetçilere karşı giriştiği mücadeleye çekimser kalacaklar, sonunda ise Ankara hükümetiyle it­tifaka gireceklerdir.

İkinci bir grup İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne, daha çok da Enver Paşa'ya bağlı subaylardır. Enver Paşa'nın Türk siyaset hayatından yok olup gitmesi bunlar için çok ağır bir darbe olacaktır. Aradan birkaç gün geçmeden İt­tihat ve Terakki Cemiyetinin de dağılması bu yokluğu bir kat daha vurgulayacaktır. Suçu sırtına yükleyecek abalı­lar arayan burjuvazi, İttihat ve Terakki iktidarından arda kalanlar üstüne yüklenecek ve onların savaş suçlusu ola­rak yargılanmalarını isteyecektir. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin güttüğü siyasetten büyük çapta zarar görmüş olan eşrafa gelince, «İttihatçılığa» bulaştığından kuşku­lanılan hiç bir subayla güç birliğine girmeye yanaşmaya­caktır. Gerici propaganda bütün milliyetçileri suçlamak için İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni yeniden kurma teşebbüs­lerinden yararlanacaktır. Milliyetçilere gelince «İttihatçı» her teşebbüsü reddederek bu konuda resmî taahhütlerde bulunmak zorunda kalacaklardır. İşte bu durumda, İtti­hat ve Terakki Cemiyeti'yle ilişkisi olduğu bilinen subaylar, mücadeleye etkin olarak katıldıkları halde, kendilerini açı­ğa vuramayacaklar ve ister istemez_ı hareketin sırabaşı olan önderlerin gölgesinde kalmak zorunluluğunu duya­caklardır.

Geriye bir de, 1918 yılına  kadar kendilerini faal siyasal hayatın dışında tutmayı bilmiş ya da olayların zo­ruyla bu duruma itilmiş genç subaylar kalır. Bunlar mil­liyetçi mücadelenin nüvesini oluşturmaya çağrılan, tarih sahnesine yeni çıkmış insanlardır. Bunlar arasında, askeri rütbe açısından en yüksek mevkiye sahip olanı, Birinci Dünya Savaşı sırasındaki meslek hayatı en büyük başa­rılarla süslü olan ve İttihat ve Terakki Cemiyetinin siya­sal oyunlarına en az adı karışmış bulunan Mustafa Ke­mal Paşa'ydı. Böylece Türk ulusal devriminin lider kişisi bu dönemdeki mevcut güçlerin bir bileşkesi olarak orta­ya çıkar…”

Kaynak : Stephanos Yerasimos; Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye; Belge Yayınları, İstanbul 1980; s.28-29