Amerikan bağımsızlık savaşına üç Avrupa ülkesi karışmıştır : Fransa, İspanya ve Hollanda...Bu üç devletin Amerikan bağımsızlık savaşına karışmalarının nedeni kendi çıkarlarıdır. (Bağımsızlık savaşını İngiltere’ye karşı yürüttüler) :
1. Fransa : 1774 yılından itibaren Amerikalılara yardım etmeye başladı. İngiltere, Fransa’nın elinden Kanada ve Hindistan’ı almıştı. Fransa şimdi İngiltere’nin toprak kaybetmesini istiyordu. 1774-1778 arasında oldukça yüklü miktarda yardım gönderdi Amerikalılara...
2. İspanya : 1779 yılında İspanya, İngiltere’ye savaş açtı. İngiltere üç cepheli bir savaşa sürüklendi : Fransa, Amerika ve İspanya. Ancak İspanyollar, Amerika ile ittifak yapmadılar. Amerika kıtasının büyük bir bölümü İspanyol sömürgesiydi. İspanya’nın İngiltere’ye karşı savaş açmasının nedeni ise İngiltere’nin Akdeniz’de İspanya’nın elinden Cebelitarık ve Minorka adasını ele geçirmesiydi. İngiltere’nin bu zor durumundan yararlanarak bu bölgeleri geri almayı hedefliyordu.
3. Hollanda : 1781 yılında İngiltere’ye savaş açtı. Amerikan ihtilalcileri bağımsızlık savaşının başından beri Hollanda ile ticaret yapıyorlardı. Öte yandan Fransa 1778’de Amerikalılarla ittifak yapmadan önce Hollanda’dan aldığı mal ve malzemeyi Amerika’ya sevkediyordu. İngiltere, Hollanda’nın Amerika ile yaptığı ticareti kesmek istediğinde Hollandalılar, uluslar arası hukuka göre herkesle ticaret yapabileceklerini bildirdiler. Savaş başladı ancak 1783’de İngiltere’nin Amerika’nın bağımsızlığını tanıması ile sona erdi.
Bu gelişmeler Amerika’lı yöneticilerde Avrupa’dan uzak durma politikası fikrini geliştirdi ve George Washington’dan itibaren Amerikalılar, Avrupa’dan uzak durma politikasını bir dış politika ilkesi haline getirdiler (İnfirad/İsolation).
1789 Fransız İhtilalinden sonra Napolyon’un 1803-1812 arasında Avrupa’yı yerle bir etmesinin ardından, Fransız İhtilalinin fikirleri tüm kıtaya yayıldı. Monarşiler, “Cumhuriyet” fikrini ortadan kaldırmak için 1815’de Viyana Kongresini topladılar. Ve tüm krallar aralarında birleşerek, Avrupa’da bir isyan olduğu taktirde hep birlikte bu isyanı bastırmayı karara bağladılar. Ancak Fransız İhtilalinin özgürlükçü fikirleri yayılmıştı ve bu baskıya karşı liberal ayaklanmalar çıkıyordu. Almanya, İtalya ve İspanya’da başlayan bu ayaklanmaların en şiddetlisi İspanya’da meydana geldi. İspanya kralı, Dörtlü İttifak devletlerinden (İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya) yardım istedi. Dörtlü İttifak’a Napolyon döneminin izlerini silmek için katılan Fransa, ayaklanmayı bastırmakla görevlendirildi. Fransız ordusu, İspanya’da ayaklanmayı bastırdı. Ancak iç kavga sürerken, İspanya’nın Amerika’daki sömürgeleriyle bağı zayıflamıştı. Sömürgeler, İspanya’ya karşı ayaklanmaya başladılar. İspanya, büyük devletlerden sömürgelerdeki bu bağımsızlık hareketlerinin bastırılması için de kendisine yardım edilmesini istedi. Başta İspanya’daki liberal hareketi bastıran Fransa olmak üzere, İngiltere ve Rusya’da, Latin Amerika’daki bu bağımsızlık hareketlerini bastırmak isteğiyle öne çıktılar. Gerçekte her üç devletinde amacı aynıydı : Bu bağımsızlık hareketlerini bastırdıktan sonra, sömürgeci devletler olarak Latin Amerika’da İspanya’nın yerini almaktı. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ülkelerinden kaçarken, Avrupa adeta Amerika kıtasına geliyordu. Bu durumu ABD’nin geleceği bakımından tehlikeli bulan 5.cumhurbaşkanı James Monroe, 2 Aralık 1823 günü Amerikan Kongresi’ne bir mesaj gönderdi . Bu mesajda Amerikan dış politikasının temel ilkeleri olarak şu hususu belirliyor ve Kongre’nin de bu iki temel ilkeyi onaylamasını istiyordu :
1. Birleşik Amerika, Avrupa’nın işlerine karışmamaktadır. Amerika’nın Avrupa’yla politik ilgisi yoktur. Avrupa devletleri de Amerika kıtasının iç ilişkilerine karışmamalıdır.
2. Amerika’nın bu isteğine rağmen, eğer herhangi bir Avrupa devleti Amerika kıtasına ayak basar ve bu kıtada bir sömürgecilik teşebbüsünde bulunursa, ABD bu hareketi düşmanca bir hareket sayacak ve Avrupa devletleri Birleşik Amerika’yı karşısında bulacaktır.
Avrupa devletleri, Amerika’nın bu tutumu karşısında, İspanyol sömürgelerindeki bağımsızlık ayaklanmaları bastırmak için herhangi bir teşebbüste bulunmaya cesaret edemediler.
Amerikan dış politikasında Monroe Doktrini adını alan bu dış politikanın ilk sonucu şu oldu: 1820-1830 arasında bütün İspanyol sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandılar.
Prof.Dr.Fahir Armaoğlu 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi kitabından...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder